‘लिंग’ हा संस्कृत भाषेतील अर्थातून आला आहे ज्याचा अर्थ आहे ‘चिन्ह’ किंवा ‘प्रतीक,’ आणि लिंगम हेे शिवचे सर्वात मान्य प्रतीक आहे. शिवलिंग गोलाकार डोके असलेला उभा दंडगोल आहे ज्याला शिव-पीठ म्हणतात. इतर, कमी ठळक भाग म्हणजे ब्रह्म-पिठ (गोलाकार आधार) आणि विष्णू-पीठ (मध्यभागी वाडग्यासारखी सारखी बैठक).
ज्योतिर्लिंग
अनेक आकार, परिमाण आणि विविध सामग्री असलेली असंख्य लिंगे असली तरी सर्वात पवित्र आहे ज्योतिर लिंग (ज्योति = ‘प्रकाश’) किंवा ‘तेजस्वी प्रतीक’. ज्योतिर्लिंग (किंवा द्वादश ज्योतिर्लिंग) याच्यामागील पौराणिक कथा सांगते की ब्रह्म आणि विष्णू त्यापैकी कोणते अधिक सामर्थ्यवान आहे याबद्दल वाद घालत होते. त्यानंतर शिव प्रकाशाचा विशाल स्तंभ (ज्योतिर्लिंग) म्हणून प्रकट झाला. विष्णूने प्रकाशाच्या लिंगाचा प्रवास केला तर ब्रह्म लिंगातून खाली उतरला, प्रत्येक जण संबंधित अंत सापडेल या आशेने. दोघांनाही असे करता आले नाही, प्रकाशाचा स्तंभ अनिश्चित काळासाठी वाढविला गेला, अशा प्रकारे हे दैवताचे प्रतीक होते.
ज्योतिर्लिंग मंदिरे
ज्योतिर्लिंग मंदिरे ही बारा पवित्र स्थळे आहेत जिथे भगवान शिवने स्वतःला पृथ्वीवरील प्रकाशस्तंभ म्हणून प्रकट केले आहे. भाविक या 12 तीर्थस्थळांची यात्रा करतात आणि पुराणात असे म्हटले आहे की या ज्योतिर्लिंगांची नावे घेतल्यास मृत्यू आणि जीवनाच्या चक्रातून मुक्त होण्यास मदत होते. ही 12 ज्योतिर्लिंगे आहेत :
1. सोमनाथ
2. मल्लिकार्जुन
3. महाकाल
4. ओंकारम
5. केदारेश्वर
6. भीमाशंकर
7. विश्वेश्वर/विश्वनाथ
8. त्र्यंबकेश्वर
9. वैद्यनाथ
10. नागेश्वर
11. रामेश्वरम
12. कृष्णेश्वर
ज्योतिर्लिंग मंदिरांचे फायदे आणि मर्यादा
दिग्दर्शन आणि ज्ञान (प्रकाश) यांची आमची सखोल गरज ज्योतिर्लिंगासाठी महत्वाची आहे. म्हणूनच, आशीर्वाद मिळविण्यासाठी आणि आंतरिक अंधार दूर करण्यासाठी अनेकजण या 12 ज्योतिर्लिंग मंदिरांची तीर्थयात्रा करतात. परंतु ज्योतिर्लिंगाचा दैवी प्रकाश केवळ आत्मिक प्राप्तीच्या उच्च स्तरावर पोहोचलेल्यांनाच दिसू शकतो.
तर मग आपण आत्मिकतेच्या त्या पातळीवर पोहोचलो नाही तर काय? किंवा जर आपण ज्योतिर्लिंगास गेल्यापासून बराच काळ गेला असेल आणि दिव्य प्रकाशाची ती दृष्टी अंधुक झाली असेल तर? तेव्हापासून आपण बरीच पापे केली असतील तर? आम्ही तीर्थयात्रा करू शकलो नाही तर? मग ज्योतिर लिंगांचा आपल्याला कसा फायदा होईल? किंवा दुसऱ्या शब्दांत, हा प्रकाश आपल्यामध्ये कसा राहू शकतो, म्हणजे आपण प्रकाशाची ‘मुले’ होऊ शकू?
येशू सर्वांना ज्योती देणारा
येशूने जाहीर केले की तो प्रकाश आहे (ज्योति), तो केवळ पवित्र तीर्थस्थळीच प्रकट झाला नाही तर जगासाठी प्रकट झाला, यासाठी की सर्व जणांस पाहता यावे आणि “प्रकाशाची मुले” बनावी. शिवाचे स्वरूप/प्रतीक/चिन्ह गोलाकार दंडगोल आहे, जे आम्हास ब्रह्म आणि विष्णूने अनुभवलेल्या त्या प्रकटीकरणाची आठवण करून देते. ज्योतीबद्दल शिकवताना येशूने ‘बीज’ च्या लिंगाचा (स्वरूप/प्रतीक/चिन्ह) उपयोग केला.
त्याने लिंग म्हणून ‘बीज’ कसे वापरले?
आम्ही करसेवकाच्या रूपात त्याला लाजरास मरणातून जिवंत करतांना आणि यरूशलेमात प्रवेश करण्याच्या दिवशी पवित्र ”सात“ सप्ताहांच्या लांब समयी पूर्वकथित भविष्यवाणीचे मिशन पूर्ण करतांना ही शिकवण प्राप्त केली होती की तो स्वतः मरणास पराभूत करणार आहे. आता आम्ही त्याच दिवशीच्या (झावळ्याचा रविवार) घटनांचे अनुसरण करीत आहोत. येणार्या वल्हांडण सणासाठी यहूदी अनेक देशांमधून यरुशलेमात गर्दी करीत होते. येशूचे गाढवावर आगमन झाल्यामुळे यहूद्यांमध्ये खळबळ उडाली होती. पण शुभवर्तमान इतर लोकांविषयीही लिहिते ज्यांनीसुद्धा नोंद केली.
20 आता सणाच्या वेळी उपासनेसाठी जे लोक वर गेले होते त्यांच्यात काही ग्रीक होते.
सांगितले.योहान 12:20-22
21 ते फिलिप्पाकडे आले, जो गालीलातील बेथसैदा येथील होता, त्यांनी विनंति केली, “महाराज, येशूला पाहावे अशी आमची इच्छा आहे.”
22 फिलिप्प अंद्रियाकडे हे सांगण्यास गला; नंतर अंद्रिया व फिलिप्प यांनी येशूला
येशूच्या काळात ग्रीक-यहूदी अडथळा
ग्रीक लोक यहूदी सण साजरा करतात (गैर-यहूदी) हे ऐकिवात नव्हते. यहूदी लोक ग्रीक आणि रोमी लोकांस त्या काळी अशुद्ध मानत. ग्रीक लोक ज्यू धर्माचा न पाहिलेला देव आणि त्याच्या सणांना मूर्खपणा मानत असत. म्हणून यहूदी व गैरयहूदी कुठल्यातरी वैरभावनेने एकमेकांपासून दूर राहत.
ज्योती सर्व राष्ट्रांसाठी येत आहे
परंतु यशयाने फार पूर्वी (इ.स.पू. 750) एका बदलाची पूर्वकल्पना केली होती.
Rsi ऐतिहासिक समयरेषेमध्ये ऋषी यशया आणि इतर हिब्रू ऋषी (संदेष्टे)
त्याने लिहिले होते :
दूरदूरच्या ठिकाणी राहणाऱ्या सर्व लोकांनो, माझे म्हणणे ऐका. जगातील सर्व लोकांनो, माझे ऐका माझ्या जन्मापूर्वीच परमेश्वराने त्याची सेवा करण्यासाठी मला निवडले मी आईच्या गर्भात असतानाच त्याने माझी निवड
केली.यशया 49:1
5 मी याकोबाला त्याच्याकडे परत आणावे, त्याच्याजवळ इस्राएल एकत्र जमवावे म्हणून आपला सेवक होण्यासाठी ज्या परमेश्वराने मला गर्भाशयात घडले, ज्या परमेश्वराच्या दृष्टीने मला मान मिळाला व जो माझा देव माझे सामर्थ्य झाला,
6 तो परमेश्वर म्हणतो; “याकोबाच्या वंशाचा उद्धार करावा, इस्राएलाच्या राखून ठेवलेल्या लोकांना परत आणावे म्हणून तू माझा सेवक व्हावे ह्यात काही मोठेसे नाही; तर माझ्याकडून होणारे तारण तू दिगंतापर्यंत न्यावे म्हणून मी तुला राष्ट्रांचा प्रकाश असा नेमतो.”
यशया 49:5-6
रूशलेम, माझ्या ज्योती, ऊठ. तुझा प्रकाश (देव) येत आहे. परमेश्वराची प्रभा तुझ्यावर फाकेल.
येतील.यशया 60:1-3
2 आता अंधाराने जग व्यापले आहे आणि लोक अंधारात आहेत. पण परमेश्वराचा प्रकाश तुझ्यावर पडेल, त्याची प्रभा तुझ्यावर पसरेल.
3 राष्ट्रे तुझ्या प्रकाशाकडे (देवाकडे) येतील. राजे तुझ्या तेजस्वी प्रकाशाकडे
यशयाने असे भाकीत केले होते की परमेश्वराचा येणारा ‘सेवक’, जरी यहूदी (‘याकोबाच्या वंशाचा’) असला तरी तो “पृथ्वीवरील सर्व लोकांसाठी प्रकाश अथवा ज्योती” (गैरयहूद्यांसाठीसुद्धा) ठरेल, त्याची ज्योती पृथ्वीच्या दिगंतापर्यंत पोहोचेल. परंतु शेकडो वर्षे उभे असलेल्या यहूदी व यहूदीतर लोकांमधील या अडथळ्यामुळे हे कसे घडेल?
झावळ्याचा रविवार: सर्व लोकांची ज्योती आली आहे
पण त्या झावळ्याच्या रविवारी ग्रीक लोक येशूला भेटावयास यरुशलेमेस जात असल्याचे दिसले. शुभवर्तमान पुढे सांगते :
23 येशूने त्यांना म्हटले, “मनुष्याच्या पुत्राचा गौरव होण्याची वेळ आली आहे.
24 मी तुम्हांला खचीत खचीत सांगतो, गव्हाचा दाणा जमिनीत पडून मेला नाही तर तो एकटाच राहतो, आणि मेला तर पुष्कळ पीक देतो.
25 जो आपल्या जिवावर प्रीती करतो तो त्याला मुकेल, आणि जो ह्या जगात आपल्या जिवाचा द्वेष करतो तो त्याचे सार्वकालिक जीवनासाठी रक्षण करील.
26 जर कोणी माझी सेवा करतो तर त्याने मला अनुसरावे म्हणजे जेथे मी आहे तेथे माझा सेवकही असेल; जर कोणी माझी सेवा करतो तर पिता त्याचा मान करील.
27 आता माझा जीव व्याकूळ झाला आहे; मी काय बोलू? हे बापा, ह्या घटकेपासून माझे रक्षण कर; परंतु मी ह्यासाठीच ह्या घटकेत आलो आहे.
28 हे बापा, तू आपल्या नावाचा गौरव कर.” तेव्हा अशी आकाशवाणी झाली की, “मी ते गौरवले आहे आणि पुन्हाही गौरवीन.”
29 तेव्हा जे लोक उभे राहून ऐकत होते ते म्हणाले, “मेघगर्जना झाली.” दुसरे म्हणाले, “त्याच्याबरोबर देवदूत बोलला.”
30 येशूने उत्तर दिले, “ही वाणी माझ्यासाठी नाही तर तुमच्यासाठी झाली.
31 आता ह्या जगाचा न्याय होतो, आता ह्या जगाचा अधिकारी बाहेर टाकला जाईल;
32 आणि मला पृथ्वीपासून उंच केले तर मी सर्वांना माझ्याकडे आकर्षून घेईन.”
33 आपण कोणत्या मरणाने मरणार हे सुचवण्याकरता तो असे बोलला.
34 म्हणून लोकांनी त्याला विचारले, “ख्रिस्त सर्वकाळ राहील असे आम्ही नियमशास्त्रातून ऐकले आहे, तर मनुष्याच्या पुत्राला उंच केले पाहिजे असे आपण कसे म्हणता? हा मनुष्याचा पुत्र आहे तरी कोण?”
35 ह्यावरून येशू त्यांना म्हणाला, “आणखी थोडा वेळ तुमच्याबरोबर प्रकाश आहे; तुम्हांला अंधकाराने गाठू नये म्हणून तुमच्याजवळ प्रकाश आहे तोपर्यंत चाला; कारण जो अंधकारात चालतो त्याला आपण कोठे जातो हे कळत नाही.
36 तुम्ही प्रकाशाचे पुत्र व्हावे म्हणून तुमच्याजवळ प्रकाश असतानाच प्रकाशावर विश्वास ठेवा.”
येशू ह्या गोष्टी बोलला आणि तेथून निघून जाऊन त्यांच्यापासून गुप्त राहिला.
37 त्याने त्यांच्यासमोर इतकी चिन्हे केली असताही त्यांनी त्याच्यावर विश्वास ठेवला नाही;
38 हे ह्यासाठी झाले की, यशया संदेष्ट्याने जे वचन सांगितले होते ते पूर्ण व्हावे; ते असे :
“प्रभू, आम्ही ऐकलेल्या वार्तेवर कोणी
विश्वास ठेवला आहे?
परमेश्वराचा भुज कोणास प्रकट झाला आहे?”
39 ह्यामुळे त्यांना विश्वास ठेवता आला नाही; ह्या कारणाने यशया आणखी म्हणाला :
40 “त्यांनी डोळ्यांनी पाहू नये, अंतःकरणाने समजू
नये, वळू नये व मी त्यांना बरे करू नये.
म्हणून त्याने त्यांचे डोळे आंधळे केले
व त्यांचे अंतःकरण कठीण केले आहे.”
41 यशयाने त्याचा गौरव पाहिला म्हणून तो असे म्हणाला आणि त्याच्याविषयी बोलला.
42 असे असूनही अधिकार्‍यांतून देखील पुष्कळ जणांनी त्याच्यावर विश्वास ठेवला, परंतु आपण सभाबहिष्कृत होऊ नये म्हणून परूश्यांमुळे ते तसे कबूल करत नव्हते;
43 कारण त्यांना देवाकडील गौरवापेक्षा मानवाकडील गौरव अधिक प्रिय वाटला.
44 तेव्हा येशू मोठ्याने म्हणाला, “जो माझ्यावर विश्वास ठेवतो तो माझ्यावर विश्वास ठेवत नाही तर ज्याने मला पाठवले त्याच्यावर ठेवतो.
45 आणि जो मला पाहतो तो ज्याने मला पाठवले त्याला पाहतो.
46 जो कोणी माझ्यावर विश्वास ठेवतो त्याने अंधकारात राहू नये म्हणून मी जगात प्रकाश असा आलो आहे.
47 आणि जो कोणी माझी वचने ऐकतो पण ती पाळत नाही त्याचा न्याय मी करत नाही; कारण मी जगाचा न्याय करण्यासाठी नव्हे, तर जगाचे तारण करण्यासाठी आलो आहे.
48 जो माझा अव्हेर करतो व माझ्या वचनांचा स्वीकार करत नाही त्याचा न्याय करणारे कोणी आहे; जे वचन मी सांगितले, तेच शेवटल्या दिवशी त्याचा न्याय करील.
49 कारण मी आपल्या मनचे बोललो नाही, तर मी काय सांगावे व काय बोलावे ह्यांविषयी ज्या पित्याने मला पाठवले त्यानेच मला आज्ञा दिली आहे.
50 त्याची आज्ञा सार्वकालिक जीवन आहे हे मला ठाऊक आहे; म्हणून जे काही मी बोलतो ते पित्याने मला सांगितल्याप्रमाणे बोलतो.”
योहान 12:23-50
येशू ग्रीकांचे स्वागत करण्यास उत्सुक होता आणि त्याने यास ” सर्व लोक“ (फक्त यहूदीच नव्हे) प्रकाश पाहतील हे आधीच ही सुरुवात म्हणून पाहिले. आत्मिक प्राप्तीच्या उच्च पातळीवर नसलेले लोकसुद्धा, पापाच्या ओझ्यामुळे दबलेले आणि मायेमुळे अंध झालेले लोकसुद्धा त्याच्या प्रकाशाकडे जाऊ शकतात कारण तो ‘जगाचा प्रकाश म्हणून आला’ होता (वचन .46), अशी ज्योती जी सर्व राष्ट्रांवर प्रकाश चमकविते अशी भविष्यवाणी करण्यात आली होती. त्याच्याकडे पाहत असलेले लोक ‘ज्याला त्याने पाठवले त्याला पाहतील’ (व 45) – ते परमेश्वराचे प्रकटीकरण पाहतील.
येशू : ‘बीज’ द्वारे चिन्ह (लिंग)
येशूने अशा काही गोष्टी म्हटल्या जे समजणे कठीण आहे. त्याने स्वतःसाठी वापरलेले चिन्ह किंवा लिंग हे ‘बीज’ (व 24) होते. ते प्रतीक का? शिवाच्या ज्योतिर्लिंगातील प्रकाशकिरणाच्या तुलनेत हे लहान आणि नगण्य वाटते. त्याने ”वर उचलेले जाण्याविषयी“ म्हटले ज्याविषयी शुभवर्तमानात स्पष्ट करण्यात आले आहे की तो वधस्तंभावर होणारा मृत्यू होय. मरणामुळे मृत्यूचा पराभव कसा होईल? देव आणि असुरांदरम्यान झालेल्या सर्व चकमकींमध्ये, देवतांनी नेहमी विरोधकांना लढाईतील विजयाने पराभूत केले, मृत्यूने नव्हे.
दुःखभोग सप्ताहाचा प्रकाश समजून घेणे
हे समजण्यासाठी आम्हाला या आठवड्याद्वारे त्याचे अनुसरण करणे आवश्यक आहे. त्याने त्या आठवड्याद्वारे हालचाली घडवून आणल्या ज्याला अनेकदा दुःखभोग सप्ताह म्हटले जाते, ज्याने जगाचा इतिहास बदलून टाकला. सुवार्तेमध्ये नोंदवलेल्या या दैनंदिन घटना अनेक भविष्यवाण्यावर आधारित होत्या, अगदी जगाच्या निर्मितीपर्यंत. तो हे प्रकट करीत होता की ज्याने प्रारंभी उत्पत्ती केली तो तोच होता त्याने स्वतःला ज्योती किंवा प्रकाश म्हणून घोषित केले होते.
दुःखभोग सप्ताहाच्या प्रत्येक दिवसाची समयरेखा बनवून आम्ही या दैनिक घटनांचे अनुसरण करतो.
आठवड्याच्या पहिल्याच दिवशी झावळ्याच्या रविवारी, त्याने तीन संदेष्ट्यांद्वारे आलेल्या तीन वेगवेगळ्या भविष्यवाण्या पूर्ण केल्या. सर्वप्रथम, जखऱ्याने भविष्यवाणी केल्याप्रमाणे गाढवावर स्वार होऊन त्याने यरुशलेमात प्रवेश केला. दुसरे म्हणजे, दानीएलाच्या भविष्यवाणीतील समयानुसार त्याने असे केले. तिसऱ्यादा, त्याने विदेशातील लोकांमधील ज्योती किंवा प्रकाशाबद्दल स्वारस्य वाढवायला सुरुवात केली, जे भाकित यशयाने केली होते की तो सर्व जगातील लोकांना प्रकाश देईल.
2ऱ्या दिवशी त्याने पृथ्वीचे सर्वात श्रीमंत मंदिर कसे बंद केले ते आपण पुढे पाहू.