पर्यावरणीय कारभाराविषयी बायबल काय शिकवते?

पर्यावरण आणि त्याबद्दलची नगरसेवक आपली बायबल काय? अनेकांना असे वाटते की बाय  खोटे नैतिकतेशी  संबंधित (म्हणजे नैतिक बोलू नका, फसवू किंवा चोरी करू नका). किंवा कदाचित ते फक्त  स्वर्गातील नंतरच्या जीवनाशी  संबंधित आहे. पण मानवजात, पृथ्वी आणि त्यावरील जीवनातील नातेसंबंध, आपल्या जबाबदारीच्या बायबलच्या पहिल्या पानावर ओळखली आहे.

बायबल म्हणते की देवाने  मानवजातीला त्याच्या प्रतिमेत  निर्माण केले. त्याचं मानवजातीलाही प्रवेश दिला. बायबलमध्ये नोंदवल्याप्रमाणे:

²⁶ मग देव बोलला, “आपण आपल्या प्रतिरूपाचा आपल्या सारखा मनुष्य निर्माण करु; समुद्रातील मासे, आकाशातील पक्षी, सर्व वनपशू, मोठी जनावरे व जमिनीवर सरपटणारे सर्व लहान प्राणी यांच्यावर ते सत्ता चालवितील.”

²⁷ तेव्हा देवाने आपल्या प्रतिरुपाचा मनुष्य निर्माण केला; देवाचे प्रतिरुप असा तो निर्माण केला; नर व नारी अशी ती निर्माण केली. 

²⁸ देवाने त्यांना आशीर्वाद दिला; देव त्यांना म्हणाला, “फलद्रूप व्हा, बहुगुणित व्हा आणि पृथ्वी व्यापून टाका; ती आपल्या सत्तेखाली आणा; समुद्रातील मासे, आकाशातील पक्षी आणि पृथ्वीवर फिरणारा प्रत्येक सजीव प्राणी यांवर सत्ता चालवा.”

उत्पत्ति 1:26-28

देव मालकी ठेवतो

काहींनी ‘वश करा’ आणि ‘शासन करा’ या आज्ञांचा गैरसमज केला आहे ज्याचा अर्थ असा आहे की देवाने मानवजातीला आपल्याला हवे तसे वागण्यासाठी जग दिले आहे. अशा प्रकारे आपण पृथ्वीवर आणि तिच्या इकोसिस्टमवर आपल्या प्रत्येक इच्छा आणि आवडीनुसार ‘राज्य’ करण्यास मोकळे आहोत. अशा विचारात देवाने सुरुवातीपासूनच त्याच्या सृष्टीचे हात धुऊन घेतले. मग त्याने ते आम्हाला आवडेल तसे करायला दिले.

तथापि, बायबल कधीही असे म्हणत नाही की मानवजात आता जगाच्या ‘मालकीची’ आहे की ते त्यांच्या इच्छेनुसार वागावे. संपूर्ण बायबलमध्ये देव अनेक वेळा जगावर त्याच्या चालू असलेल्या मालकीचा दावा करतो. 1500 ईसापूर्व मोशेद्वारे देवाने काय सांगितले ते विचारात घ्या

5 म्हणून मी आता तुम्हाला सांगतो की तुम्ही माझ्या आज्ञांचे व माझ्या कराराचे पालन करावे; असे तुम्ही कराल तर तुम्ही खास माझे लोक व्हाल हे सर्व जग माझे आहे परंतु त्यातील सर्व लोकांतून मी तुम्हाला निवडून घेईन आणि तुम्ही खास माझे लोक व्हाल, 

निर्गम 19:5

आणि डेव्हिडच्या माध्यमातून 1000 बीसी

10 मला त्या प्राण्यांची गरज नाही.
जंगलातले सगळे प्राणी आधीच माझ्या मालकीचे आहेत हजारो पर्वातावरील सगळे प्राणी माझ्याच मालकीचे आहेत.
11 उंच पर्वतावरील प्रत्येक पक्षी मला माहीत आहे
डोंगरावर हलणारी प्रत्येक वस्तू माझ्या मालकीची आहे.

स्तोत्र 50:10-11

येशूने स्वतः शिकवले की देवाला या जगावरील प्राण्यांच्या स्थितीत सक्रिय स्वारस्य आहे आणि त्याचे तपशीलवार ज्ञान आहे. त्याने शिकवल्याप्रमाणे:

आम्ही व्यवस्थापक आहोत

मानवजातीला दिलेल्या भूमिका समजून घेण्याचा अधिक अचूक मार्ग म्हणजे आपल्याला ‘व्यवस्थापक’ म्हणून विचार करणे. देव आणि मानव यांच्यातील नातेसंबंधाचे वर्णन करण्यासाठी येशूने आपल्या शिकवणींमध्ये हे चित्र अनेक वेळा वापरले. येथे एक उदाहरण आहे,

1 येशू त्याच्या शिष्यांना म्हणाला, “एक श्रीमंत मनुष्य होता. त्याचा एक कारभारी होता. हा कारभारी तुमचे पैसे उधळतो. असे त्या श्रीमंत माणसाला सांगण्यात आले. ² म्हणून त्या श्रीमंत मनुष्याने कारभाऱ्याला आत बोलावले आणि म्हणाला, ‘हे मी तुझ्याविषयी काय ऐकत आहे तुझ्या कारभाराचा हिशेब दे, कारण यापुढे कारभारी म्हणून तुला राहता येणार नाही.’…

लूक 16:1-2

या दृष्टांतात देव हा ‘श्रीमंत माणूस’ आहे – सर्व गोष्टींचा मालक – आणि आपण व्यवस्थापक आहोत. त्याच्या मालकीचे आहे ते आपण कसे व्यवस्थापित केले यावर कधीतरी आपले मूल्यमापन केले जाईल. येशू त्याच्या अनेक शिकवणींमध्ये या संबंधाचा सातत्याने वापर करतो.

या विचारसरणीत आपण पेन्शन फंड व्यवस्थापकांसारखे आहोत. त्यांच्याकडे पेन्शन फंड नसतात – त्यांच्या पेन्शनमध्ये पैसे भरणारे लोक मालक असतात. निवृत्तीवेतनधारकांच्या फायद्यासाठी पेन्शन फंडाची गुंतवणूक आणि व्यवस्थापन करण्याचे अधिकार निधी व्यवस्थापकांना देण्यात आले आहेत. जर ते अक्षम, आळशी किंवा वाईट काम करत असतील तर मालक त्यांची जागा इतरांसोबत घेतील.

म्हणून देव सृष्टीचा ‘मालक’ राहतो आणि त्याचे योग्य व्यवस्थापन करण्याचे अधिकार आणि जबाबदारी त्याने आपल्यावर सोपवली आहे. त्यामुळे सृष्टीच्या संदर्भात त्याची उद्दिष्टे आणि हितसंबंध काय आहेत हे जाणून घेणे शहाणपणाचे ठरेल. त्याच्या काही आज्ञांचे सर्वेक्षण करून आपण हे शिकू शकतो.

त्याच्या निर्मितीसाठी देवाचे हृदय त्याच्या आज्ञांद्वारे प्रकट होते

वल्हांडण सणानंतर , आणि दहा आज्ञा दिल्यानंतर , नवीन इस्राएल राष्ट्राने प्रतिज्ञात देशात स्वतःची स्थापना कशी करावी याबद्दल मोशेला आणखी तपशीलवार सूचना मिळाल्या. पर्यावरणासंबंधी देवाच्या हृदयातील मूल्यांना दृश्यमानता देणाऱ्या सूचनांचा विचार करा.

1सीनाय पर्वतावर परमेश्वर मोशेला म्हणाला, ² “इस्राएल लोकांना असे सांग: मी तुम्हाला देत असलेल्या देशात तुम्ही जाऊन पोहोंचाल त्यावेळी त्या देशाने परमेश्वरासाठी पवित्र शब्बाथ म्हणजे पवित्र विसाव्याचा समय पाळावा. ³ सहा वर्षे आपली शेती करावी आणि सहा वर्षे आपल्या द्राक्षमळ्याची छाटणी करावी आणि त्याचे पीक जमा करावे; ⁴ पण सातव्या वर्षी देशाला विसावा द्यावा म्हणजे परमेश्वराकरिता हा पवित्र शब्बाथाचा विसावा असावा, त्यावर्षी शेते पेरु नयेत आणि द्राक्षमळयाची छाटणी करु नये. 

लेवीय 25:1-4

इतर सर्व राष्ट्रांमध्ये अनन्य आणि त्यांच्या पद्धती (3500 वर्षांपूर्वी) आणि आजच्या सामान्यत: प्रचलित करण्यापेक्षाही भिन्न, या आदेशाने हे सुनिश्चित केले की जमीन दर सातव्या वर्षी अशेती राहिली. अशा प्रकारे जमिनीला नियमित, नियतकालिक ‘विश्रांती’ मिळू शकते. या विश्रांती दरम्यान, जड शेतीमध्ये कमी झालेली पोषक द्रव्ये भरून काढता येतात. हा आदेश दर्शवितो की देव अल्पकालीन उत्खननापेक्षा दीर्घकालीन पर्यावरणीय टिकावला महत्त्व देतो. हे तत्त्व आपण माशांच्या साठ्यांसारख्या पर्यावरणीय संसाधनांपर्यंत वाढवू शकतो. एकतर हंगामी मासेमारी मर्यादित करा किंवा मासेमारी थांबवा जोपर्यंत जास्त मासे साठा परत येत नाही. पाणी, वन्यजीव, माशांचे साठे किंवा जंगले असोत, आपल्या नैसर्गिक संसाधनांचा ऱ्हास करणाऱ्या सर्व क्रियाकलापांना हा आदेश विस्तारित तत्त्व म्हणून लागू होतो.

ही मार्गदर्शक तत्त्वे पर्यावरणाच्या दृष्टीने फायदेशीर वाटते. पण ज्या वर्षी त्यांनी पेरणी केली नाही त्या वर्षी इस्राएली लोक कसे खायचे असा प्रश्न तुम्हाला पडला असेल. हे आमच्यासारखेच लोक होते आणि त्यांनीही हा प्रश्न विचारला. बायबल देवाणघेवाण नोंदवते:

इस्राएली लोकांना ओझे असलेल्या पशूंशी चांगले वागायचे होते. त्यांनी धान्यावर तुडवणाऱ्या प्राण्यांना (म्हणजे ते मळणी करतील) त्यांच्या प्रयत्नांचे आणि कामाचे काही फळ उपभोगण्यापासून रोखू नये.

¹¹ तू एका वेलासाठी अस्वस्थ होऊ शकतोस तर मग निनवेसारख्या मोठ्या नगरीसाठी मला वाईट वाटणे अगदी शक्य आहे त्या नगरीत 1,20,000 पेक्षा जास्त लोक व खूप प्राणी आहेत. त्या लोकांना आपण चुकीचे वागत आहेत ह्याची जाणीव नव्हती.”

योना 4:11

हे योनाच्या सुप्रसिद्ध पुस्तकातून आले आहे. या पुस्तकात एका महाकाय सागरी प्राण्याने योनाला निनवेच्या दुष्ट नागरिकांना पश्चात्तापाचा संदेश देण्याच्या आवाहनाचे पालन करण्यापूर्वी गिळंकृत केले होते. त्यांनी त्याच्या उपदेशापासून पश्चात्ताप केला आणि त्यामुळे त्याचा न्याय टाळला म्हणून देवावर रागावला, योनाने देवाकडे कडवटपणे तक्रार केली. वरील कोट त्याच्या तक्रारीला देवाचा प्रतिसाद होता. निनवेच्या लोकांबद्दल देवाची काळजी प्रकट करण्याव्यतिरिक्त, तो प्राण्यांबद्दलची त्याची काळजी देखील प्रकट करतो. निनवेच्या लोकांनी पश्चात्ताप केल्यामुळे जनावरे वाचली याबद्दल देवाला आनंद झाला.

पृथ्वीची हानी करणाऱ्यांसाठी न्याय

प्रकटीकरणाचे पुस्तक, बायबलचे अंतिम पुस्तक आपल्या जगाच्या भविष्याचे दर्शन देते. भविष्यातील सर्वव्यापी थीम आगामी निकालावर केंद्रे ठेवते. येणारा निकाल अनेक कारणांमुळे ट्रिगर केला जातो, यासह:

¹⁸ जगातील लोक रागावले
    पण आता तुझा राग आला आहे,
    आता मेलेल्या माणसांचा न्याय करण्याची वेळ आली आहे.
तुझे सेवक, संदेष्टे यांना बक्षीस देण्याची वेळ आली आहे.
    आणि तुझ्या पवित्र लोकांना बक्षिस देण्याची वेळ आली आहे.
जे लहानमोठे लोक तुझा आदर करतात,
    त्यांना बक्षिस देण्याची वेळ आली आहे.
जे पृथ्वीचा नाश करतात, त्यांचा नाश करण्याची वेळ आली आहे!”

प्रकटीकरण 11:18

दुसऱ्या शब्दांत, बायबल भाकीत करते की मानवजात पृथ्वी आणि तिची परिसंस्था तिच्या मालकाच्या इच्छेनुसार व्यवस्थापित करण्याऐवजी ‘पृथ्वीचा नाश’ करेल. हे दोषींना नष्ट करण्यासाठी न्यायदानास चालना देईल.

आपण पृथ्वीचा नाश करत आहोत या ‘शेवटची’ काही चिन्हे कोणती आहेत?

²⁵ “सूर्य, चंद्र, तारे यांच्यात चिन्हे होतील, पृथ्वीवरील राष्ट्रे हतबल होतील व समुद्राच्या गर्जणाऱ्या लाटांनी ते घाबरुन जातील.

लूक 21:25

⁸ चौथ्या देवदूताने त्याची वाटी सूर्यावर ओतली. सूर्याला लोकांना अग्नीने जाळून टाकण्याची शक्ती दिली होती. ⁹ भयंकर अशा उष्णतेमुळे लोक जळाले. त्या लोकांनी देवाच्या नावाला शिव्याशाप दिले की ज्याला या संकटांवर ताबा आहे. पण लोकांनी पश्चात्ताप करण्याचे नाकारले व देवाचे गौरव करण्याचे नाकारले.

प्रकटीकरण 16:8-9

2000 वर्षांपूर्वी लिहिलेली ही चिन्हे समुद्राची वाढती पातळी आणि जागतिक तापमानवाढीचा एक भाग म्हणून आज आपण पाहत असलेल्या समुद्रातील वादळांच्या वाढीव तीव्रतेसारख्या वाटतात. कदाचित आपण प्राचीन चेतावणीकडे लक्ष दिले पाहिजे.

आपल्या पर्यावरणाला मदत करण्यासाठी आपण काय करू शकतो?

चांगल्या वातावरणाच्या दिशेने काम करण्यासाठी आम्ही काही पावले उचलू शकतो:

• उत्पादनांचा पुनर्वापर करण्याआधी जमेल तितका पुनर्वापर करून तुमचा कचरा उत्पादन कमी करा. कागद, प्लास्टिक आणि धातू यांसारख्या प्रक्रिया आणि पुन्हा वापरल्या जाऊ शकतील अशा वस्तूंचे पुनर्वापर करा.
• प्लास्टिक पर्यावरणाला हानी पोहोचवते, त्यामुळे प्लास्टिकचा वापर कमी करणे ही एक सोपी पहिली पायरी आहे. प्लॅस्टिकच्या बाटल्यांमध्ये पाणी विकत घेण्याऐवजी तुम्ही पाण्याची बाटली सोबत घेऊन जाण्यासारखी सोपी पावले उचलू शकता. तुमच्या प्लास्टिकच्या शॉपिंग पिशव्यांचा पुन्हा वापर करा. अन्न साठवण्यासाठी धातू किंवा काचेच्या कंटेनरचा वापर करा. काही स्नॅक्स आणि खाद्यपदार्थ अजूनही प्लास्टिकने पॅक केलेले आहेत. तुम्ही हे मोठ्या प्रमाणात खरेदी करण्याचा प्रयत्न करू शकता आणि नंतर ते पुन्हा वापरता येण्याजोग्या कंटेनरमध्ये ठेवू शकता.
• पाणी हा पर्यावरणाचा एक महत्त्वाचा घटक आहे. आपण नळ वापरत नसताना ते बंद करणे यासारखी खबरदारी घेऊन पाणी वाचवा. ड्रिपिंग पाईप्स आणि नळ दुरुस्त करा.
• ऊर्जा कार्यक्षम उत्पादने वापरा. उदाहरणार्थ, ऊर्जा-कार्यक्षम प्रकाश-बल्ब वापरणे केवळ पर्यावरणासाठी (कमी कार्बन फूटप्रिंटसह) चांगले नाही तर तुमची ऊर्जा खर्च देखील वाचवेल.
• स्वतःच्या कारऐवजी सार्वजनिक वाहतूक वापरा. हे पाऊल उचलणे नेहमीच सोपे नसते कारण ते चालणे किंवा बस घेण्यापेक्षा बरेच सोयीस्कर असतात. परंतु थोडा व्यायाम करण्यासाठी थोडे अंतर चालण्याचा प्रयत्न करा आणि पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी एक पाऊल उचला. जर हवामान चांगले असेल तर सायकल चालवण्याचा प्रयत्न करा. जीवाश्म-इंधन जळणाऱ्या कार्सऐवजी इलेक्ट्रिकल कार खरेदी करणे हा कारमुळे होणारे कार्बन उत्सर्जन कमी करण्याचा आणखी एक मार्ग आहे.
• पर्यावरणास अनुकूल अशी उत्पादने वापरा जी पर्यावरणाला हानी पोहोचवत नाहीत. यामध्ये सेंद्रिय पदार्थ किंवा बायोडिग्रेडेबल क्लिनिंग उत्पादनांचा समावेश आहे. 
• कचरा करू नका. कचरा टाकल्यामुळे अनेक प्लास्टिक महासागरात आणि ताज्या पाण्यात धुतले जाते.
• लक्षात ठेवा की लहान बदल मोठा फरक करू शकतात. पर्यावरणाचे संरक्षण करण्यासाठी तुम्ही कोणतेही पाऊल उचलले तर ते आयुष्यभर टिकवून ठेवल्यास फरक पडेल.
• या टिपा आणि धोरणे इतरांना द्या.
• लोकांना, विशेषत: तरुणांना, पर्यावरणाबद्दल आणि त्याचे संरक्षण करण्याचे महत्त्व शिक्षित करा. सोशल मीडिया हा आपल्या आयुष्याचा मोठा भाग आहे. पर्यावरणीय समस्यांबद्दल आणि आम्ही त्याचे संरक्षण कसे करू शकतो याबद्दल माहिती सामायिक करण्यासाठी सोशल मीडियाचा वापर करा.
• या प्रतिबंधात्मक उपायांचा सराव करा जेणेकरून तुम्ही इतरांसाठी एक उदाहरण मांडू शकाल. लोक नवीन सवय अंगीकारण्याची अधिक शक्यता असते जेव्हा ते इतर लोकांचा सराव करताना पाहतात.