भक्तीचे पालन कसे करावे?

भक्ती  (भक्ती) संस्कृत भाषेतील अर्थ आहे, “आसक्ती, सहभाग, प्रेम, श्रद्धा, प्रेम, भक्ती, उपासना”. हा शब्द एखाद्या भक्ताद्वारे देवाबद्दल अतूट भक्ती आणि प्रेमाचा उल्लेख करतो. अशाप्रकारे, भक्तीसाठी भक्त आणि देवता यांच्यात एक संबंध आवश्यक आहे. भक्तीचे पालन करणाऱ्याला भक्त  म्हणतात. भक्त बहुधा त्यांची भक्ती विष्णू (वैष्णववाद), शिव (शैववाद) किंवा देवी (शक्तीवाद) प्रत करतात. परंतु काहीजण भक्ती (उदा. कृष्णा) साठी इतर देवतांची निवड करतात.

भक्तीचे पालन करण्यासाठी भावना आणि बुद्धी दोन्हीमध्ये गुंतलेले प्रेम आणि भक्ती आवश्यक आहे. भक्ती हे देवाप्रत कर्मकांड नव्हे तर वर्तन, नीतिशास्त्र आणि अध्यात्म यांचा समावेश असलेल्या मार्गावर सहभाग आहेे. यात इतर गोष्टींबरोबरच एखाद्याच्या मनाची स्थिती परिष्कृत करणे, देवाला ओळखणे, देवामध्ये भाग घेणे आणि परमेश्वरास  आपल्याठायी ग्रहण करणे यांचा समावेश आहे. भक्त घेत असलेल्या आध्यात्मिक मार्गाला भक्तीमार्ग म्हणतात. परमेश्वराप्रत भक्ती दर्शविणारी बरीच कविता आणि बरीच गाणी गेल्या अनेक वर्षांत लिहिली गेली आहेत आणि गायल्या गेली आहेत.

देवापासून भक्ती

भक्तांनी विविध देवतां साठी  अनेक भक्तीगीते आणि कविता लिहिल्या आहेत, परंतु काही देवतांनी भक्तीगीते आणि कविता मानवांसाठी रचल्या आहेत. भक्तीचे प्रकार घडवणाऱ्या दंतकथा मानवी मृत्यूसाठी दैवी भक्तीने कधीच प्रारंभ होत नाहीत. भगवान रामांप्रत हनुमानाची भावना सेवका (दास्य भाव) सारखी आहे; अर्जुन आणि वृंदावन मेंढपाळ मुलांची कृष्णाप्रत भावना मित्राची आहे (सखा भाव); कृष्णाप्रत राधाची भावना म्हणजे प्रेम (माधुर्य भाव); आणि यशोदाचे, बालपणात कृष्णाची देखभाल करणे म्हणजे स्नेह (वात्सल्य भाव) होय.

तरीही यापैकी कोणतीही उदाहरणे मानवांप्रत दैवी भक्तीचा प्रारंभ म्हणून सुरू होत नाहीत. मनुष्याप्रत देवाची भक्ती इतकी क्वचित आहे की आम्ही का म्हणून विचारण्याचा विचार करीत नाही. जर आपण आपली भक्ती परत प्रतिसाद देणार््या देवाला दिली जो आपल्या भक्तीस परत प्रतिसाद देऊ शकतो, तर या देवास भक्ती सुरू करण्यासाठी थांबण्याची गरज नाही, देव स्वतः प्रथम सुरूवात करू शकेल.

याप्रकारे भक्तीकडे पाहणे म्हणजे माणसापासून देवाकडे ऐवजी देवापासून माणसाकडे, यावरून आपण स्वतः भक्ती कशी करावी हे समजून घेऊ शकतो.

इब्री गीत आणि दैवी भक्ती

इब्री वेदांमध्ये मनुष्यापासून देवाकडे ऐवजी देवाकडून माणसाप्रत तयार केलेल्या कविता आणि गाणी आहेत. हा संग्रह, ज्यास स्तोत्रे म्हणता, इब्री गीत आहेत. लोकांद्वारे लिहिलेले असले तरी त्यांच्या लेखकांनी असा दावा केला आहे की देवाने त्यांच्या रचनेसाठी प्रेरित केले आणि अशाप्रकारे त्याच्या आहेत. पण हे सत्य आहे की नाही हे कसे कळेल? आम्हाला हे माहित आहे कारण त्यांनी वास्तविक मानवी इतिहासाचे पूर्वज्ञान केले किंवा भाकीत केले आणि आपण या भाकिताचे परीक्षण करू शकतो.

उदाहरणार्थ स्तोत्र 22 घ्या. हे इब्री राजा दावीद याने ई. स. पू. 1000 मध्ये लिहिले (त्याने देखील येणाऱ्या ‘ख्रिस्ता’ला आधीच पाहिले). यात अशा व्यक्तीची प्रशंसा केली आहे ज्याचे हात-पाय ‘भोसले’ गेलेत, त्यानंतर त्याला ‘मृत्यूच्या धूळीत घातले’ पण नंतर ‘पृथ्वीवरील सर्व’ कुटुंबांसाठी त्याने मोठा विजय मिळविला. प्रश्न आहे कोण?

आणि का?

याचे उत्तर आम्हाला भक्ती अधिक चांगल्याप्रकारे समजण्यास मदत करते.

देवाची भक्तीचे प्रमाण स्तोत्र 22 मध्ये दिसून येते पूर्वविचार

आपण येथे संपूर्ण स्तोत्र 22 वाचू शकता. समानता रेखंकित करण्यासाठी रंगसंगतीसह खालील सारणी शुभवर्तमानांत नमूद करण्यात आलेल्या येशूच्या वधस्तंभाच्या वर्णनासह स्तोत्र 22 दर्शविते.

येशूचे वधस्तंभारोहण प्रत्यक्ष पाहणार्यांनी शुभवर्तमान लिहिले. परंतु दाविदाने त्याचा अनुभव घेत असलेल्या व्यक्तीच्या दृष्टीकोनातून – 1000 वर्षांपूर्वी स्तोत्र 22 रचले आहे. या लेखनांतील समानता आपण कशी समजावू शकतो? हा योगायोग आहे काय की माहिती इतकी अचूकपणे जुळली आहे की सैनिकांनी कपडे आपसात वाटून घेतले (त्यांनी शिवणातील कपड्यांचे विभाजन केले) आणि कपड्यांसाठी चिठ्ठ्या टाकल्या (अखंड कपड्याचे विभाजन केल्याने ते खराब होईल म्हणून त्यांनी त्यासाठी जुगार लावला). रोमन लोकांनी वधस्तंभाचा शोध लावण्यापूर्वी दाविदाने स्तोत्र 22 रचले होते, परंतु यात वधस्तंभाच्या तपशीलांचे वर्णन केले आहे (हात व पाय छेदणे, सांध्यातून हाडांचे बाहेर पडणे – बळी पडलेला वधस्तंभास लटकत असतांना).

याव्यतिरिक्त, योहानाच्या शुभवर्तमानात अशी नोंद आहे की जेव्हा येशूच्या बाजूस भाला मारण्यात आला तेव्हा रक्त आणि पाणी वाहून निघाले आणि हे हृदयाच्या आसपास द्रवपदार्थाच्या जमण्याचे लक्षण आहे. संकेत देते. अशा प्रकारे येशू हृदयविकाराच्या झटक्याने मरण पावला, स्तोत्र 22 च्या वर्णनाशी हे जुळते ‘माझे हृदय मेणासारखे झाले आहे’. ‘छेदलेला’ भाषांतरित केलेल्या इब्री शब्दाचा शाब्दिक अर्थ ‘सिंहासारखा’ आहे. दुसऱ्या शब्दांत सांगायचे तर, जेव्हा त्यांनी त्याला ‘छेदिले’ तेव्हा सिंह आपल्या शिकार  केलेल्या प्राण्यास जसे जख्मी करतो तसे सैनिकांनी त्याचे हात व पाय फोडले.

स्तोत्र 22 आणि येशूची भक्ती

स्तोत्र 22 वरील सारणीतील 18व्या वचनाने समाप्त होत नाही. ते पुढे चालू राहते. येथे लक्षात ठेवा की हे शेवटी किती विजयशाली आहे – मृत्यूनंतर!

दीन जन अन्न सेवन करून तृप्त होतील; परमेश्वराला शरण जाणारे त्याची स्तुती करतील; तुम्ही  चिरंजीव असा.27 दिगंतरीचे सर्व जन परमेश्वराला स्मरून त्याच्याकडे वळतील; सगळी राष्ट्रकुले तुला दंडवत घालतील. 28 कारण राज्य परमेश्वराचे आहे; तोच राष्ट्रांचा शास्ता आहे. 29 पृथ्वीवरील सर्व थोर लोक भोजन करतील व त्याला भजतील; धुळीस मिळणारे सर्व त्याला नमन करतील, ज्याला आपला जीव वाचवता येत नाही तोही नमेल. 30 त्यांचे वंशजही त्याची सेवा करतील; पुढील पिढीच्या लोकांना प्रभूविषयी कथन करतील. 31 तेही येऊन भावी पिढीला त्याचे न्याय्यत्व कळवतील. त्यानेच हे सिद्धीस नेले असे म्हणतील.

स्तोत्र 22:26-26-31

आज जगत असलेल्या आपणासाठी आणि माझ्यासाठी दूरदर्शी विचार  

हे यापुढे या व्यक्तीच्या मृत्यूच्या तपशीलांचे वर्णन करीत नाही, ज्याविषयी स्तोत्राच्या सुरुवातीस वर्णन करण्यात आले आहे. दावीद आता भविष्यात, येशूच्या पुनरुत्थानानंतर पाहतो, पुढील ‘वंशावर’ आणि ‘भावी पिढ्यांवर’ (वचन 30) होणाऱ्या प्रभावाविषयी संबोधित करतो.. हे आपण आहोत जे येशूच्या 2000 वर्षांनंतर जगत आहोत. दावीद गातो की, ‘ज्याचे हात व पाय छेदिले गेले’ त्या ह्या माणसाने भयंकर मृत्यूला तोंड दिले त्याच्याविषयी गातांना दावीद म्हणतो की त्याचे ‘वंशज’ त्याच्याविषयी कथन करतील आणि त्याची ‘सेवा’ करतील. वचन 27 त्याच्या व्यापाविषयी भविष्यवाणी करते; ‘दिगंतरीची’ ‘सर्व राष्टकुळे’, प्रभुकडे ‘वळतील.’ वचन 29 सांगते की ‘ज्याला आपला जीवन वाचवता येत नाही’ (म्हणजे आपण सर्व) एके दिवशी त्याजपुढे दंडवत घालू. या व्यक्तीच्या विजयाविषयी त्या लोकांस घोषित केले जाईल जे त्यावेळी जीवित नव्हते (अद्याप न जन्मलेले) जेव्हा तो मेला.

या शेवटच्या समाप्तीचा शुभवर्तमानांशी काहीही संबंध नाही कारण आता तो आपल्या काळातील – फार नंतरच्या घटनांचे भाकित सांगत आहे. 1 ल्या शतकातील शुभवर्तमानाचे लेखक, आपल्या काळात येशूच्या मृत्यूचा प्रभाव पाडू शकले नाहीत आणि म्हणून त्यांनी ते लिहिले नाही. वेगवेगळ्या शुभवर्तमानातील वधस्तंभाच्या घटनांमध्ये आणि स्तोत्र 22 मध्ये समानता यामुळे आहे कारण शिष्यांनी त्या घटना अशाप्रकारे मांडल्या आहेत जेणेकरून त्या तद्नुसार ‘अनुरूप’ बसाव्या असा आरोप करणाऱ्या संशयवादींचे हे खंडन करते. पहिल्या शतकात जेव्हा त्यांनी शुभवर्तमाने लिहिली होती तेव्हा हा विश्वव्यापी प्रभाव अद्याप स्थापित झाला नव्हता.

स्तोत्र 22 पेक्षा येशूच्या वधस्तंभाच्या प्रभावाची उत्तम भविष्यवाणी कोणीही करू शकले नाही. जगाच्या इतिहासातील इतर कोण असा दावा करू शकतो की त्याच्या मृत्यूबद्दल तसेच त्याच्या भविष्यकाळातल्या त्याच्या वारशाचा तपशील तो जगण्यापूर्वी 1000 वर्षांपूर्वी जाहीर केला जाईल? कोणताही मनुष्य अशा सुस्पष्टतेने दूर भविष्यातील भविष्यवाणी करू शकत नाही, हाच याचा पुरावा आहे की देवाने स्तोत्र 22 च्या या रचनेला प्रेरित केले.

‘सर्व राष्ट्रकुळांत’ आपणास परमेश्वराकडून भक्ती

जसे नमूद केले आहे, भक्ती, केवळ भावनांनाच व्यापत नाही, तर ज्या व्यक्तीची तो भक्ती करतो त्याकडे भक्ताचा संपूर्ण सहभाग यात आहे. जर देवाने त्याचा पुत्र येशूच्या बलिदानाची इतकी काळजीपूर्वक योजना केली की त्याने 1000 वर्षांपूर्वीच्या गाण्याविषयी तपशील प्रेरित केला तर त्याने भावनिक प्रतिक्रिया दाखविली नाही, तर गंभीर दूरदृष्टी, योजना आणि हेतूने त्याने कार्य केले. या कृतीत देव पूर्णपणे सहभागी झाला आणि त्याने ते तुमच्यासाठी आणि माझ्यासाठी केले.

का?

दैवीय भक्तीमध्ये आमच्याप्रत त्याच्या भक्तीच्या कारणास्तव, परमेश्वराने येशूला आमच्याकडे पाठविले, ज्याची योजना त्याने इतिहासाच्या सुरुवातीपासूनच आपल्याला अनंतकाळचे जीवन देण्यासाठी सर्व प्रकारच्या तपशीलवार योजना आखली. त्याने हे जीवन आपल्याला देणगी म्हणून दिली.

यावर विचार करताना पौल ऋषी लिहिले

6 आपण दुर्बळ असतानाच ख्रिस्त सुवेळी अभक्तांसाठी मरण पावला. 7 नीतिमान मनुष्यासाठी कोणी मरणारा विरळा; चांगल्या मनुष्यासाठी मरण्यास कदाचित कोणी धाडस करील; 8 परंतु देव आपल्यावरच्या स्वतःच्या प्रीतीचे प्रमाण हे देतो की, आपण पापी असतानाच ख्रिस्त आपल्यासाठी मरण पावला.

रोम 5:6-8

ऋषी योहानाने यात भर घातली

16 देवाने जगावर एवढी प्रीती केली की, त्याने आपला एकुलता एक पुत्र दिला, अशासाठी की, जो कोणी त्याच्यावर विश्वास ठेवतो त्याचा नाश होऊ नये तर त्याला सार्वकालिक जीवन प्राप्त व्हावे.

योहान 3:16

आमचा प्रतिसाद – भक्ती

तर मग आम्ही त्याच्या प्रेमास, त्याच्या भक्तीस कसा प्रतिसाद द्यावा अशी परमेश्वराची इच्छा आहे? बायबल म्हणते

19 ಆತನು ಮೊದಲು ನಮ್ಮನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸಿದ್ದರಿಂದ ನಾವು ಆತನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾರೆ.

1 योहान 4:19

आणि

ಅವರು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಯಾರೊಬ್ಬರಿಂದಲೂ ದೂರವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಅವರು ಆತನನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಮತ್ತು ಬಹುಶಃ ಅವನನ್ನು ತಲುಪಲು ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಹುಡುಕಲು ದೇವರು ಇದನ್ನು ಮಾಡಿದನು.प्रे.

कृत्ये 17:27

आपण त्याच्याकडे परत जावे, त्याची देणगी स्वीकारावी आणि प्रेमाने त्याला प्रतिसाद द्यावा अशी देवाची इच्छा आहे. त्याच्यावर पुन्हा प्रेम करणे शिकण्यासाठी, भक्तीचे नाते सुरू करण्यासाठी. भक्ती स्थापन करण्यासाठी त्याने पहिले पाऊल उचलले असल्याने, त्याला खूप किंमत मोजावी लागली, ज्यामध्ये पुष्कळशा विचारांचा समावेश होता, आपण आणि मला त्याचा भक्त म्हणून प्रतिसाद देणे उचित नाही काय?